Trên bước đường xuôi về phương Nam, nhóm lưu dân người Việt định cư ở Bến Tre mang theo khát vọng sống và rất nhiều ngành nghề truyền thống khác. Như nghề đươn thúng, rổ, nghề kháp (nấu) rượu ở Phú Lễ… Trong đó có nghề làm bánh tráng ở Mỹ Lồng, nghề bánh phồng nếp, bánh phồng mì ở Sơn Đốc. Tất cả góp phần tạo nên nét độc đáo về ẩm thực cho xứ Dừa. Riêng chiếc bánh phồng mì không dừng lại ở đó – Chừng năm, sáu thập niên trước, nó biến tấu theo nhu cầu ẩm thực một cách kỳ thú: Bánh phồng dán chuối Xiêm xắt lát. Gọi gọn là bánh phồng chuối. Đặc biệt, chỉ có bánh phồng mì mới dán chuối mà thôi.
Có gì đâu, chỉ là chiếc bánh phồng mì, các mẹ, các chị với đôi tay thoăn thoắt, thuần thục như nghệ nhân, xắt mỏng trái chuối chín theo chiều ngang rồi dán kín vào, xinh xinh như mặt trời bé con, mang phơi nắng vàng ươm đầy quyến rũ. Khi chiếc bánh được nướng chín, hương thơm thoảng đưa có sức gợi lạ lùng. Vị ngọt nhẹ, bùi bùi của bột mì, vị ngọt đậm đà cộng một ít vị chua chua của chuối chín qua lửa, thì trời ơi… tiếng giòn tan khi khẽ cắn chiếc bánh, nó ngân lên, gợi cả một trời ký ức mang hồn cốt của nền văn hóa Nam Bộ. Quá nửa đời, bôn ba khắp chốn vậy mà ký ức tuổi thơ tôi hãy còn trĩu nặng dư vị chiếc bánh nhỏ xíu quê nhà!
Các bạn nên về xứ “Bánh phồng Sơn Đốc” một chuyến đi! Về quê hương của danh tướng Trương Tấn Bửu, để mục sở thị không ít phụ nữ Sơn Đốc dán chuối vào bánh không phải nhìn, ngó, tựa như diễn viên tài ba làm xiếc trên sân khấu. Như chị thư ký lành nghề, gõ chữ mà không hề nhìn vào bàn phím vậy. Ấy thế nên mỗi ngày một người vừa xắt, dán rồi mang ra phơi nắng mới có tới nửa thiên bánh, kiếm bộn tiền công đó chứ. Điều đáng mừng là, nhằm khuyến khích phát triển làng nghề, nên các cơ sở bánh phồng chuối có sự đặc ân là không phải đóng một xu thuế cho ai cả. Đó là hướng đi đúng, nhằm giữ gìn và phát huy ngành nghề truyền thống của tiền nhân còn lưu giữ.
Bánh phồng chuối Sơn Đốc. (Nguồn: banhphongsondoc.vn)
Quả là “Thóc đến đâu bồ câu đến đó”. Hiện nay có hàng chục cơ sở ở tận Đồng Tháp dăm ngày là đưa xe tải, mang nguyên liệu chuối, bánh phồng mì tới đây để hợp đồng làm gia công. Mừng thay, mô hình làm ăn này đã kích hoạt giải quyết cho hàng mấy trăm lao động nữ có thu nhập ổn định. Mùa mưa mùa nắng gì gần ba mươi cơ sở đầu mối cũng hoạt động tất bật. Hễ nắng thì mang ra liếp phơi. Còn mưa thì đưa vào lò điện sấy thôi. Chỉ tốn kém một ít tiền điện là tiến độ nhịp nhàng chẳng hề bị đình trệ bao giờ. Công nghệ hóa tất tần tật. Từ máy quết bánh, lò nướng điện có nhiều cơ sở lớn không còn nhọc nhằn làm bằng thủ công nữa. Hình ảnh người phụ nữ ngồi chồm hổm, má ửng hồng, tay cầm đôi cặp nướng làm bằng xống dừa để nướng bánh bên đống lửa than đã mất dần. Kể ra cũng mất đi ít nhiều nét duyên thầm nơi miền quê này.
Cứ ngỡ rằng, chiếc bánh bé mọn của tuổi thơ tôi, chỉ biết khép nép trong chiếc thùng thiếc, trong chiếc túi nilon mộc mạc treo bên quán nhỏ ven đường, vậy mà hôm nay đã có ngôi vị. Khi được chuyển về Đồng Tháp, cơ sở cho vào túi nilon, chống ẩm được chừng mươi ngày. Đồng thời, được dán nhãn mác bắt mắt, thương hiệu hẳn hoi. Vậy nên chiếc bánh quê nhà đã lặng lẽ đi như thiên sứ văn hóa, khắp các tỉnh thành và sang tận nước bạn Campuchia nhiều năm rồi các bạn ạ.
Chiếc bánh phồng chuối Sơn Đốc có sức sống riêng, đời sống riêng, dù rằng vẫn ngồi chung chiếu với Làng nghề “Bánh phồng Sơn Đốc” được tôn vinh, công nhận làng nghề truyền thống là di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia. Có lẽ một ngày không xa, những cơ sở bánh phồng chuối nhỏ lẻ nơi đây sẽ thành lập hợp tác xã qui củ để cất cánh, khơi nguồn hương sắc Việt.
Chiếc bánh phồng chuối độc, lạ không đụng hàng này khiến cho biết bao du khách lâu nay đi qua đây buộc phải dừng lại, bởi sức hút, sự mời gọi của nó. Gần đây bà chị họ tôi từ Canada về thăm nhà ngày trước, ngày sau là gọi tắc-xi thẳng tiến về Sơn Đốc để được nhấm nháp chiếc bánh phồng chuối. Cũng như các nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân, Lê Minh Sơn, Giáng Sol… từ Hà Nội vào, nữ thi sĩ Thái Hồng ở Vĩnh Long sang… đã phải ngẩn ngơ. Và họ đã dừng lại, mua cho bằng được, khệ nệ mang ra bưu điện, gửi về làm quà cho gia đình, bè bạn. Vậy, đã minh chứng cho thương hiệu “bánh phồng chuối Sơn Đốc” chưa hả các bạn?
Bức tranh văn hóa ẩm thực Bến Tre thật tuyệt đẹp, phong phú sắc màu hiển lộ trên chiếc bánh phồng Sơn Đốc. Tôi trộm nghĩ, có lẽ bánh phồng chuối là một sự điểm xuyết vậy.
