Nắng nóng kết hợp với việc thiếu nước ngọt cho bò sử dụng do xâm nhập mặn sẽ ảnh hưởng lớn đến việc thu nhận thức ăn, giảm sức đề kháng của bò, tạo điều kiện cho bệnh dễ xâm nhập và lây lan nhanh, đồng thời đây cũng là mùa thuận lợi cho sự sinh sôi phát triển của nhiều loài động vật, côn trùng trung gian truyền các bệnh truyền nhiễm cho bò. Để kịp thời phát hiện và phòng trị bệnh, giảm nguy cơ rủi ro thiệt hại kinh tế cho người chăn nuôi trong mùa hạn mặn, dưới đây là biện pháp phòng, trị một số bệnh thường gặp trên bò trong mùa hạn mặn, người chăn nuôi có thể tham khảo.

1. Bệnh cảm nắng

Nguyên nhân:

- Thường xảy ra vào mùa nắng.

- Do gia súc làm việc nhiều giờ dưới trời nắng gắt, nhất là thời điểm từ 11 giờ trưa đến 2-3 giờ chiều.

- Nhốt tập trung gia súc ngoài trời nắng, không có bóng cây.

- Vận chuyển gia súc trên các toa tàu, xe không có mái che.

- Tia hồng ngoại làm nóng cơ thể thú, nhất là vùng đầu trong thời gian lâu sẽ gây xung huyết não và màng não, mạch máu trương nở và dịch từ mạch máu thoát ra chèn ép các tế bào thần kinh ở vùng não, gây xuất hiện các triệu chứng thần kinh, hô hấp và tim mạch.

Triệu chứng: có 2 giai đoạn 

- Giai đoạn đầu (hưng phấn thần kinh): đi lảo đảo, niêm mạc tím bầm.

- Giai đoạn sau (Ức chế thần kinh): lồng lộn hoặc rất sợ hãi, 2 mắt lồi lên, đỏ ngầu. Mạch nhanh và yếu, thú thở rất khó khăn. Trước khi chết, thú té ngã, đồng tử thu hẹp, mất phản xạ, co giật rồi chết.

Tiên lượng:

- Bệnh xuất hiện và diễn biến rất nhanh nếu chữa trị kịp thời bò sẽ khỏi bệnh nhanh.

- Trường hợp não thủy thủng, hoặc xuất huyết thường bò sẽ chết.

- Có thể chết sau khi phát hiện bệnh từ 1-3 giờ, hoặc sau đó vài ngày.

Phòng bệnh:

- Có chế độ quản lý thích hợp vào mùa nắng khi nhốt tập trung và vận chuyển bò.

- Thỉnh thoảng cho bò vào chỗ mát nghỉ ngơi, nước uống đầy đủ.

Điều trị:

- Nhanh chống đưa bò vào chỗ mát.

- Dùng nước mát dội toàn thân cho bò, đầu tiên là dội vùng đầu, dội nhiều lần, sau đó mới dội nước lên vùng thân. Nếu có điều kiện chườm nước đá lên vùng đầu.

- Dùng thuốc tiêm trợ tiêm, trợ hô hấp: cafein, camphona.

- Cho uống hoặc tiêm thuốc hạ sốt, giải nhiệt: Glocose KC Namin,….

- Truyền tĩnh mạch nước sinh lý.

- Chích vitamin C liều cao (10mg/kg thể trọng/lần), ngày 2 lần.

2. Bệnh tiêu chảy

Nguyên nhân:

Do vi khuẩn, vi rút (thường parvo vi rút), do ký sinh trùng, do nguồn nước uống bị nhiễm mặn, do thức ăn nhiều đạm, nhiều béo, thức ăn oi mốc.

Triệu chứng:

- Phân loãng, xù lông, giảm ăn, có biểu hiện suy nhược sức khỏe.

- Nếu tiêu chảy kéo dài con vật sẽ  ốm, đi siêu vẹo phân dính bết ở đuôi, mông.

Phòng bệnh:

- Vệ sinh thức ăn, nước uống.

- Định kỳ tiêu độc chuồng trại, bãi chăn thả, định kỳ 1 lần/tuần sát trùng chuổng trại bằng các loại thuốc sát trùng như Biodine, 16 Novacide, Benkocid,…...

- Định kỳ tẩy giun sán mỗi năm 2 lần.

- Bổ sung hỗn hợp vitamin tăng sức đề kháng, bổ sung men vi sinh.

Điều trị:

- Kiểm tra lại khẩu phần ăn, chế độ cho ăn để tìm nguyên nhân.

- Cho uống điện giải bù nước, nặng truyền nước sinh lý.

- Cho uống nước của các chất chát như lá ổi, lá sim, quả dừa nước,...

- Sử dụng 1 trong các loại thuốc kháng sinh sau: Ampi – Coli, Anti Coli, Coli-spec, Fumequine, Enrofloxacin (Via enro, Baytril,…), ….

- Nếu tiêu chảy nặng tiêm thêm Atropin để giảm nhu động ruột, cho uống hoặc tiêm thêm Vitamin K nếu tiêu chảy ra máu.

- Tiêm ADE giúp phục hồi niêm mạc ruột bị tổn thương.

3. Bệnh tụ huyết trùng

Đây là bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn gây ra chủ yếu là tụ huyết và xuất huyết một số vùng trên cơ thể. Bệnh phát quanh năm, mang tính địa phương và gặp ở khắc nơi trên đất nước ta.

Nguyên nhân:

- Do vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể bằng đường hô hấp, tiêu hóa.

- Vi khuẩn có sẵn trong đất, vào mùa mưa rất dễ dính vào rơm, cỏ, trôi vào nguồn nước uống.

- Lây trực tiếp qua tiếp xúc (nhốt cùng chuồng, chung nguồn thức ăn, nước uống,…), hoặc vật trung gian truyền bệnh (côn, trùng, chó, mèo,...)

Triệu chứng:

- Thể quá cấp: ít gặp, số cao 41 - 42⁰C,  con vật hung dữ có khi đập đầu vào chuồng, chết nhanh sau 24 giờ

- Thể cấp tính: phổ biến, tiến triển 3 -5 ngày, tỷ lệ chết 90 -100%, bò ăn ít hoặc bỏ ăn, không nhai lại, chướng bụng, sốt cao 40 – 42⁰C, niêm mạc mắt mũi đỏ sẩm, chảy nước mắt, nước mũi, hạch hàm dưới sung to, khó thở, thở nhanh, lúc đầu bón sau tiêu chảy có lẫn máu. Sắp chết bò nằm liệt, đái ra máu, có nhiều chấm xuất huyết đỏ sẫm.

- Thể mãn tính: bò mắc bệnh thể cấp tính không chết chuyển thành mãn tính, viêm ruột mãn tính (lúc tiêu chảy, lúc bón); viêm phế quản, viêm phổi mãn tính; viêm khớp đi lại khó khăn; con vật chết do gầy rạc và kiệt sức.

Bệnh tích:

Hạch lâm ba sưng, xuất huyết; viêm phổi, viêm màng phổi; trong bao tim, màng phổi, xoang ngực, xoang bụng chứa nước vàng; thịt màu tím hồng, thấm nhiều nước; tụ huyết và xuất huyết ở các niêm mạc (miệng, mắt, mũi,…) và dưới da.

Phòng bệnh:

- Tiêm ngừa 2 lần/năm (tháng 3-4; tháng 9-10).

- Vệ sinh, tiêu độc chuồng trại, bãi chăn thả.

- Khi xảy ra dịch: cách ly, điều  trị, công bố dịch, nghiêm cấm vận chuyển, giết mổ; bò chết phải chôn sâu theo hướng dẫn cơ quan thú y.

Điều trị:

- Sáng: tiêm Tiamulin Thái hoặc Ticosone hoặc Tiamulin + Colistin: 4-5 ngày 

- Chiều: Ceftiofur hoặc Pen-strep hoặc Genta-Amox: 4 - 5 ngày 

- Trợ sức, hạ sốt: Gluco K-C-Namin + Cafein + Vitamin B1

4. Bệnh viêm da nổi cục

Bệnh viêm da nổi cục (VDNC) là bệnh truyền nhiễm do một loại vi rút thuộc họ Poxviridae gây ra trên trâu, bò (bệnh này còn được gọi là bệnh da sần trên trâu, bò), bệnh không lây nhiễm và gây bệnh trên người. Bệnh thường xảy ra theo mùa, chủ yếu vào những tháng có thời tiết ấm, khi côn trùng hoạt động mạnh và phong phú nhất. Tỷ lệ trâu, bò mắc bệnh khoảng 10 - 20%, tỷ lệ chết khoảng 1 - 5%. Thời gian ủ bệnh trung bình khoảng 4 - 14 ngày.

Bệnh viêm da nổi cục trên bò

Nguyên nhân:

- Phương tiện vận chuyển trâu, bò và sản phẩm trâu, bò bệnh từ vùng dịch lưu thông chưa qua kiểm soát của ngành thú y.

- Do việc bán chạy trâu, bò bệnh làm lây lan.

- Do côn trùng đốt như: muỗi, ve, ruồi.

- Do tiếp xúc giữa gia súc bệnh và gia súc khỏe, qua máng ăn, uống, sữa, tỉnh dịch.

Triệu chứng:

- Sốt cao trên 41°C, bỏ ăn, giảm tiết sữa.

- Da, niêm mạc nổi những nốt sần đường kính 2-5 cm, đặc biệt vùng da cổ, đầu, bầu vú, cơ quan sinh dục và vùng đáy chậu trong vòng 48 giờ sau khi bắt đầu phản ứng sốt. Các nốt sần này có hình tròn, chắc và nhô cao trên da, mô dưới da và đôi khi cả các cơ bên dưới. Các nốt sần lớn có thể bị hoại tử và cuối cùng là xơ hóa và tồn tại trong vài tháng, để lại các vết sẹo có thể tồn tại vĩnh viễn.

- Bò đực có thể bị vô sinh vĩnh viễn hoặc tạm thời. Bò mang thai có thể sảy thai và động dục trong vài tháng.

Áp dụng triệt để các biện pháp chăn nuôi an toàn sinh học như:

- Mua giống trâu, bò từ các cơ sở giống tốt, rõ nguồn gốc, đã qua kiểm dịch theo quy định.

- Vệ sinh chuồng trại, dụng cụ chăn nuôi hằng ngày, định kỳ 7-10  ngày tiêu độc sát trùng chuồng trại; hạn chế người và phương tiện ra vào khu vực nuôi.

- Vệ sinh, sát trùng người và phương tiện trước và sau khi ra vào chuồng trại, gia súc mới nhập về cần phải được cách ly 28 ngày trước khi nhập đàn.

- Chủ động tiêu diệt trung gian truyền bệnh (ruồi, muỗi, ve) bằng cách: phát quang bụi rậm, vệ sinh chuồng trại thông thoáng, không để nước động phân rác ô nhiễm để côn trùng có chổ trú ẩn và sinh sản, phun thuốc sát trùng hoặc sử dụng vôi bột để sát trùng khu vực nuôi.

- Tăng cường sức đề kháng cho đàn gia súc bằng cách bổ sung hỗn hợp các vitamin C, B-Complex,...

- Tiêm phòng vắc xin VDNC cho trâu, bò khỏe mạnh.

- Khi phát hiện trâu, bò nghi mắc bệnh VDNC, cách ly toàn bộ con vật chưa có biểu hiện bệnh, phải nhốt những con vật nghi mắc bệnh tại chỗ. Báo ngay cho chính quyền địa phương hoặc cơ quan thú y gần nhât, để được hướng dẫn cách xử lý theo quy định.

Điều trị hỗ trợ:

Bệnh VDNC do virus gây ra nên không có thuốc đặc trị, chỉ điều trị hỗ trợ như sau:

- Cách ly vào nơi an toàn, có giăng mùng chống côn trùng.

- Tăng cường chăm sóc nuôi dưỡng tốt (tăng cường bổ sung thuốc bổ, tăng sức đề kháng và thức ăn, nước uống).

- Sử dụng một số hóa chất diệt côn trùng (Cần lưu ý thuốc có công dụng diệt luôn cả ấu trùng trung gian) như: HANTOX; AVIATOX 300; ALPHA 120 FC; SANFO. PREMETOX….

- Sát trùng các vết thương bằng: Xanh Methylen; cồn, Iodin; thuốc tím,...

- Sử dụng các dung dịch tiêm tăng sức đề kháng như: Vitamin C; AD3E và B. Complex.

- Sử dụng nhóm kháng viêm như: KETOFEN; DICLOFENAC….

- Sử dung nhóm kháng sinh chống nhiễm khuẩn như: Ampi, Amox, Peni hoặc nhóm kháng sinh đường hô hấp như Tula……

* Lưu ý: Sử dụng các thuốc, hóa chất liều lượng theo hướng dẫn của nhà sản xuất.