Sách là tinh hoa của nhân loại. Nếu không đọc sách thì không thể có tri thức. Không có tri thức thì không thể thay đổi cuộc sống của mình theo hướng tốt đẹp hơn.

Nếu ai cũng thích đọc sách thì xã hội sẽ ngày một tốt đẹp

Thời học tiểu học, đọc truyện tranh giáo dục là đam mê của tôi. Tôi còn nhớ như in về một bộ truyện tranh Nhật Bản đã tạo cho tôi có nhiều cảm xúc. Bộ truyện tranh có tên là “Từ trong gian khó”. Bối cảnh của bộ truyện là vào thời Minh Trị. Bộ truyện nói về một cậu bé nghèo với bàn tay phải bị thương vì bị bỏng nhưng quyết tâm đi học trường y và sau đó trở thành một bác sĩ tài năng.

Một chi tiết trong bộ truyện tranh “Từ trong gian khó” khiến tôi nhớ mãi là vì nhà nghèo không có tiền mua sách nên cậu bé ấy phải đi khắp nơi để xin những học sinh lớp trên từng trang sách cũ và ghép lại thành một cuốn sách.

Đối với thế hệ 8X (sinh những năm 1980) như chúng tôi, sách giáo khoa là thứ tài sản chung của những học sinh là anh chị em trong cùng một nhà. Nhà tôi có đặc biệt hơn các nhà khác một chút vì thuộc vào diện “tam đại đồng đường” (ba thế hệ chung một nhà). Tôi (tuổi Thìn) có người em gái họ hơn tôi một tuổi (tuổi Mão) nên sách giáo khoa em ấy học xong là để lại cho tôi. Bản thân người em gái họ ấy cũng được nhận lại sách giáo khoa từ người anh họ hơn một tuổi (tuổi Dần). Tính ra, vì hoàn cảnh khó khăn nhất, tôi được hưởng lợi nhiều nhất vì ba mẹ tôi đỡ phải bỏ tiền ra mua sách giáo khoa. Tuy nhiên, khi sách giáo khoa đến tay tôi thì sách cũng đã cũ. Mặc dù vậy, nhờ có những cuốn sách giáo khoa đó mà tôi tiếp thu được cả một bầu trời tri thức.

Tiếp đó, bài học đầu tiên của một người thầy dạy cho chúng tôi thời đại học là về việc đọc sách. Phương pháp đọc sách này được ẩn chứa trong một câu thơ của Truyện Kiều. Sách hay (cảo thơm) cần phải biết nâng niu tiếp thu như chúng ta đang được sở hữu một thứ quý giá nhất mà nó có thể biến mất khi chúng ta không biết trân trọng.

Thầy giải thích thêm, sách hay là nguồn tri thức vô tận. Và tri thức là thứ tài sản duy nhất không ai có thể lấy được của mỗi chúng ta. Cho nên, theo thầy, bạn bè quý nhất thời sinh viên cũng chính là những người bạn cho ta một lời khuyên từ một cuốn sách bổ ích cũng như tặng ta một cuốn sách hay mà ta chưa đọc lần nào. Người xưa đề cao vai trò của sách, khi cho rằng: “Ttrong sách có ngọc” và “Để cho con một rương vàng không bằng để cho con một cuốn sách”.

Bởi vậy, lấy Truyện Kiều, một đại danh tác của nước ta để dạy sinh viên về việc đọc sách, thầy đã khiến cho chúng tôi thấy được ngay việc quan trọng của việc đọc sách. “Cảo thơm lần giở” (lần lượt đọc những tranh sách hay) chính là cách đọc sách hiệu quả nhất. Nó thể hiện sự cẩn thận, tỉ mỉ trong việc đọc sách nhằm thấu cảm được lượng kiến thức mà tác giả mới muốn chuyển tải. Chính vì thế, trong bài thơ “Đọc Kiều”, nhà thơ Chế Lan Viên đã viết: “Cảo thơm đặt trước đèn, tôi giở. Mỗi trang Kiều rung một bóng trăng thanh”.

Là sinh viên nghèo nên tôi hay mua sách cũ về đọc. Đầu tiên, có thể kể đến những cuốn sách giáo trình dành cho sinh viên còn khá mới. Tiếp đến, là những cuốn sách tham khảo trên mọi lĩnh vực như “Đắc Nhân Tâm”, “Quốc gia khởi nghiệp”, “Nghĩ giàu, làm giàu”… Bên cạnh đó là các tạp chí có giá trị tham khảo cao như “Kiến Thức Ngày Nay”, “Tri Thức Trẻ”, “Thế Giới Mới”...

Từ đó, tôi rút ra nhận thức về tầm quan trọng của sách. Sách là tinh hoa của nhân loại. Nếu không đọc sách thì không thể có tri thức. Không có tri thức thì không thể thay đổi cuộc sống của mình theo hướng tốt đẹp hơn.

Một nơi bán sách cũ – địa điểm mà nhiều sinh viên yêu thích để săn lùng những cuốn sách hay. (Ảnh: Nguyễn Văn Toàn)

Việc đọc sách của Bác Hồ truyền cảm hứng cho toàn dân

Lúc sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã thường xuyên kêu gọi cán bộ và Nhân dân đọc sách để nâng cao kiến thức và lý luận cách mạng. Bản thân Người cũng là một tấm gương sáng về việc đọc sách.

Trong cuốn sách “Búp Sen Xanh” của nhà văn Sơn Tùng có ghi lại lời tâm sự của người bạn thân thời niên thiếu của Chủ tịch Hồ Chí Minh là Phạm Gia Cần: “Ở gần Thành, mình học hỏi được nhiều thứ, nhất là cách đọc sách”.

Trong hành trình tìm đường cứu nước của mình (1911-1941), Chủ tịch Hồ Chí Minh thường đến các thư viện để đọc sách báo, đặc biệt là Thư viện quốc gia (Pháp) và Thư viện Đại học cộng sản của những người lao động Phương Đông, Thư viện Trường Quốc tế Lênin, Thư viện Viện nghiên cứu các vấn đề dân tộc và thuộc địa (Liên Xô). Cứ có thời gian rảnh là Người lại đọc sách báo, thậm chí đọc đến nửa đêm.

Trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1946-1954), tại Việt Bắc, hằng ngày Chủ tịch Hồ Chí Minh thường xuyên đọc sách với nhiều thể loại và từ nhiều nguồn khác nhau. Đó là sách của tác giả, của nhà xuất bản gửi biếu Người, sách của những cá nhân và tổ chức nước ngoài gửi tặng Người qua Bộ Ngoại giao hoặc các đoàn của ta đi công tác mang về… Sách báo đọc xong, Người thường gửi tới các nơi cần sử dụng. Những sách báo cần làm tư liệu, Người giữ lại, nhưng sử dụng xong lại gửi đi tới các nơi cần sử dụng.

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: Chế độ cộng sản là “ai cũng thông thái và có đạo đức”[1]. Bởi vậy, sinh thời, Người đã thường xuyên kêu gọi cán bộ và nhân dân đọc sách để nâng cao kiến thức và lý luận cách mạng. Người nhận định: “Học ở trường, học trong sách vở, học lẫn nhau và học dân”. Đặc biệt, Người nhấn mạnh: “Bất luận làm công việc gì cũng cần phải đọc. Người mới học chữ cần đọc để không mù lại, người làm công an cần đọc để nắm tình hình. Những người làm công việc chuyên môn cần phải đọc để nâng cao trình độ. Người làm quản lý lãnh đạo cần phải đọc để quản lý, lãnh đạo tốt hơn. Làm nhà báo, nhà văn lại càng phải đọc”.

Bà Trần Thị Lý, Anh hùng Lực lượng vũ trang Nhân dân, kể lại rằng: “Bác biết tôi cố gắng học văn hóa nhưng lại kém về môn Văn, nhiều lần tôi vào thăm, Bác dặn: Cháu kém về Văn thì phải siêng xem sách, đọc báo, đọc xã luận, nghe các chú nói chuyện. Đọc báo có đoạn nào hay thì đánh dấu vòng lại, lúc khác cần đọc lại. Đó là một cách học: Học từ sự kiên nhẫn”.

Vào năm 1960, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã gửi tặng lại thanh niên xã Ngọc Thụy (Gia Lâm – Hà Nội) một tủ sách hơn 200 cuốn được mua bằng tiền nhuận bút viết báo của Người. Đấy là những cuốn sách hay, những chuyện về người lãnh đạo giỏi, sách khoa học kỹ thuật nông nghiệp và những truyện cổ tích.

Bên cạnh đó, đồng chí Cù Văn Chước (sau này là giám đốc Bảo tàng Hồ Chí Minh giai đoạn 1990-1999) là người được Chủ tịch Hồ Chí Minh giao cho nhiệm vụ cắt những bài báo phản ánh về gương người tốt việc tốt dán thành từng chuyên đề gương chiến đấu, sản xuất, thiếu nhi học giỏi dũng cảm... Sau này, Người chỉ đạo đồng chí Hà Huy Giáp, Phan Hiền in thành các tập sách “Người tốt việc tốt”.

V.I.Lênin (1870-1924), nhà tư tưởng vĩ đại, lãnh tụ thiên tài của giai cấp công nhân, Nhân dân lao động và các dân tộc bị áp bức trên toàn thế giới cũng đã khẳng định: “Không có sách thì không có tri thức, không có tri thức thì không có chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản”.