Đó là anh Huỳnh Văn Ý ở ấp Thanh Tây, xã Tân Thanh Tây, huyện Mỏ Cày Bắc sống bằng nghề ghép cây chúc bán sang Campuchia. Ba năm vừa qua, anh Ý bán trên 60.000 cây chúc và tổng thu về gần 1 tỷ đồng.
Cây chúc có tên khoa học là Citrus hystrix còn gọi là cây trấp (cây chấp hoặc cây giấp) dòng họ với: cam, quýt, chanh, bưởi... Ở một số quốc gia nó còn có tên: chanh Thái, chanh Kaffir, chanh Makrut, chanh Magrood. Cây chúc có xuất xứ tại Châu Á và là loài cây bản địa của các nước: Lào, Indonesia, Malaysia, Thái Lan, Việt Nam …
Chúc là cây thân gỗ, có gai ngang. Trái tròn, to hơn chanh, vỏ màu lục sần sùi khá dày, có hậu the và thơm lâu rất đặc trưng. Bên trong trái chúc có màu vàng xanh, ít nước, vị the và chua độc đáo hơn chanh. Lá có tinh dầu, hình dáng tựa lá bưởi, mùi thơm nồng chua the, hương vị phối trộn giữa lá chanh, lá bưởi non và lá cari tươi. Cây chúc chỉ cho thu hoạch trái 1 lần/năm vào mùa mưa. Lá chúc có tới 80% tinh dầu; thành phần phụ là citronellol, nerol, limonene nên rất thơm, rất tuyệt vời trong chế biến thực phẩm và làm mỹ phẩm.
Anh Huỳnh Văn Ý vui mừng kể lại: “Tôi sống bằng nghề chuyên ghép cây (cam, quýt…) gần 30 năm. Tôi có nhiều năm sống ở Campuchia hùng với người bạn mở vựa bán cây giống (cam, quýt, sầu riêng…) nhưng làm ăn không khá. Vào năm 2017, tôi phát hiện ở tỉnh An Giang trồng rất nhiều cây chúc có nguồn gốc từ Campuchia (vì ở đây người Campuchia sinh sống khá đông). Năm 2018, tôi mua bo cây chúc ở An Giang về ghép vào cây bưởi (có đường kính từ 1cm-2cm). Sau khi ghép vào cây bưởi, cây chúc cho lá và trái có chất lượng như ban đầu (vì bưởi cùng dòng họ với chúc). Trong năm 2020, 2021, 2022 tôi bán tổng cộng trên 60.000 cây chúc từ 2 đến 4 cơi đọt cho nhà vườn ở Campuchia; tổng thu về gần 1 tỷ đồng. Theo đơn đặt hàng ở Campuchia vào cuối tháng 4-2023 này, tôi xuất bán giai đoạn 1 là 15.000 cây chúc; giai đoạn 2 là 6.000 cây chúc vào gần cuối mùa mưa năm 2023. Tôi chỉ bán cây chúc sang Campuchia theo đơn đặt hàng. Nhà vườn Campuchia rất thích vì sau khi ghép cây chúc sớm cho trái và ít gai. Ba năm qua, mỗi năm thu về trên 300 triệu đồng, đây là ước mơ thành hiện thực của gia đình tôi, chứ trước kia ghép cam, quýt là không bao giờ có số tiền như thế”.
Theo anh Ý, tỷ lệ ghép thành công bo cây chúc vào cây bưởi đạt 90% là tốt rồi, không có chuyện ghép đạt 100%. Bo chúc ghép được quanh năm, nhưng tập trung vào mùa nắng (từ tháng 10 âm lịch (âl) năm trước đến tháng 4(âl) năm sau). Sau khi ghép cây chúc ra 2 cơi đọt là bán được. Trồng từ 1,5 năm đến 2 năm là cho trái. Mật độ trái như chanh, trái chùm, bự hơn trái chanh, vỏ màu lục sần sùi khá dày, có hậu the và thơm lâu rất đặc trưng. Cây chúc dễ trồng, sống khỏe, chịu hạn giỏi nhưng mùa nắng nên tưới nước. Khi trồng nên trộn thêm xơ dừa, phân chuồng hoai để cây chúc phát triển nhanh hơn. Cây chúc cao to bằng cây bưởi có tuổi thọ như cây chanh.
Cây chúc rất được quan tâm trong y học về thảo dược. Tinh dầu của lá và trái đều được sử dụng vì chúng có chứa các chất mang lại mùi thơm và lợi ích như hàm lượng cao alkaloid. Bên cạnh đó, tinh dầu chúc: làm sảng khoái tinh thần, giảm stress, giảm đau đầu; trị chứng mất ngủ, giúp giấc ngủ sâu hơn; chống oxy hóa, chống nấm móng, hạ đường huyết, giảm đầy hơi; khử mùi trong không khí, làm thông mũi, mát họng; có hiệu quả trong hỗ trợ tinh thần, giảm căng thẳng; trị gàu và chống rụng tóc, dưỡng tóc bóng mượt.
Được biết, 3 năm nay anh Ý vẫn bán cây chúc duy nhất 1 giá: 15 ngàn đồng/cây. “Từ năm 2020 đến nay, tôi bán cây chúc sang Campuchia giá 15 ngàn đồng/cây cho thương lái (vừa bán vừa làm từ thiện). Sau đó, thương lái ở Campuchia bán lại cho nhà vườn Campuchia giá bao nhiêu là chuyện của họ, chớ không vì bán cho người nước ngoài mà tôi đòi giá cao. Hiện nay, tôi đã có cây chúc đầu dòng tại đất nhà. Hiện tại, có 16.000 cây đã ghép đạt yêu để trồng. Đang chuẩn bị ghép 10.000 cây nữa để xuất đi Campuchia. Cũng như cây cam, cây bưởi, cây chúc có thể bị một số loại sâu gây bệnh: sâu vẽ bùa, nhện đỏ… Các loại sâu bệnh này thường phát triển nhiều ở giai đoạn lá non. Bà con có thể phun thuốc bảo vệ thực vật để tiêu diệt” – anh Ý nói.
Nhờ có thu nhập ổn định do ghép cây chúc bán sang Campuchia nên anh Ý xuất tiền túi tham gia “Bếp cơm chay 0 đồng” tại ấp Thanh Tây của xã vào ngày 15(âl) và 30(âl) hàng tháng. Mỗi tháng có 2 ngày như thế, mỗi ngày có 500-700 hộp cơm chay cho tất cả người nghèo trong và ngoài xã Tân Thanh Tây.
Hoàng Vũ
